पूर्ण _pūrṇa

पूर्ण p. p. [पुर्-क्त नि˚]

1 Filled, filled with, full of; opt. in comp; तं तथा कृपयाविष्टमश्रुपूर्णाकुलेक्षणम् Bg.2.1; so शोक˚, जल˚ &c.

-2 Whole, full, entire, complete; पूर्णमदः पूर्णमिदं पूर्णात् पूर्णमुदच्यते Īśop.1; अपूर्णमेकेन शतक्रतूपमः R.3.38.

-3 Fulfilled, accomplished.

-4 Ended, completed.

-5 Past, elapsed.

-6 Satisfied, contented.

-7 Full-sounding, sonorous.

-8 Strong, powerful.

-9 Selfish, or self-indulgent.

-1 Drawn, bent (as a bow) आकर्णपूर्णै- रहनदाक्षेपैराहतं पुनः Bhāg.8.11.1.

-11 Allpervading; पूर्णमप्रवर्तीति वा अहमेतमुपास Bṛi. Up.2.1.5; Mb.14.2.28.

-र्णा 1 An epithet of the fifteenth digit of the moon.

-2 N. of the fifth, tenth, and fifteenth lunar days or tithis.

-र्णम् Ved.

1 Abundance, plenty.

-2 Water.

-Comp. -अङ्कः an integer.

-अञ्जलिः two handfuls.

-अभिलाष a. satisfied, contented.

-अभिषिक्ताः a par- ticular sect of the Śāktas.

-अभिषेकः a kind of अभिषेकः known in tantraśāstra as belonging to कौलपन्थ.

-अमृता epithet of the sixteenth digit of the moon.

-अवतारः N. of the fourth, seventh and eighth incarnations of Viṣṇu.

-आनकम् 1 a drum.

-2 the sound of a drum.

-3 a vessel.

-4 a moon-beam.

-5 = पूर्णपात्र q. v.; (some- times read पूर्णालक also).

-आनन्दः the Supreme Being.

-आश a. one whose all desires are fulfilled; पूर्णाशा बहवः कृता वितरणैर्येन त्वया याचकाः

-आहुतिः f. an offering made with a full ladle; पूर्णाहुतिभिरापूर्णास्त्रिभिः पूर्यन्ति तेजसा Mb.14.2.28.

-इन्दुः the full moon.

-उत्सङ्ग a. far advanced in pregnancy.

-उपमा a full or complete simile, i. e. one in which the four requisites उपमान, उपमेय, साधारणधर्म and उपमाप्रतिपादक are all expressed; (opp. लुप्तोपमा); e. g. अम्भोरुहमिवाताम्नं मुग्धे करतलं तव; see K. P.1 under उपमा.

-ककुद a. full-humped.

-काम a. one whose desires are fulfilled, satisfied, contented. (

-मः) N. of the Supreme Being.

-कुम्भः 1 a full jar.

-2 a vessel full of water; (placed at the door as an auspicious mark); पूर्णकुम्भौ चक्रवाकानुकारौ पयोधरौ DK.1.1.

-3 a particular mode of fighting; बाहुपाशादिकं कृत्वा पादाहत- शिरावुभौ । उरोहस्तं ततश्चक्रे पूर्णकुम्भौ प्रयुज्य तौ ॥ Mb.2.23.14 (com. ग्रथिताङ्गुलिभ्यां हस्ताभ्यां पदशिरसः पीडनं पूर्णकुम्भः).

-4 a hole (in a wall) of the shape of a water-jar; तदत्र पक्वेष्टके पूर्णकुम्भ एव शोभते Mk.3.

-पर्वेन्दु f. the day of full moon.

-पात्रम् 1 a full cup or jar.

-2 a cup-ful.

-3 a measure of capacity (equal to 256 handfuls); (अष्टमुष्टि भवेत् किञ्चित् किञ्चिदष्टौ तु पुष्कलम् । पुष्कलानि तु चत्वारि पूर्णपात्रं प्रचक्षते ॥); पूर्णपात्रमयीमाहुः पाकयज्ञस्य दक्षिणाम् Mb.12.6.38.

-4 a vessel (or a box or basket) filled with valuable things (such as clothes, ornaments &c.) and scrambled for by servants or relatives on festive occasions or dis- tributed as presents; hence, the word is often used to denote 'a present made to one who brings a happy news'; कदा मे तनयजन्ममहोत्सवानन्दनिर्भरो हरिष्यति पूर्णपात्रं परि- जनः K.62,7,73,165; सखीजनेनापह्रियमाणपूर्णपात्रम 299; तत् कामं प्रभवति पूर्णपात्रवृत्त्या स्वीकर्तुं मम हृदयं च जीवितं च Māl. 4.1; किं पूर्मपात्रस्य न पात्रमासीत् Rām. champū. (पूर्णपात्र is thus defined:-- हर्षादुत्सवकाले च यदलंकारांशुकादिकम् । आकृष्य गृह्यते पूर्णपात्रं स्यात् पूर्णकं च तत् ॥ or वर्धापकं यदानन्दादलंकारा- दिकं पुनः ॥ आकृष्य गृह्यते पूर्णपात्रं पूर्णानकं च तत् ॥ Hārāvalī).

-5 a vessel full of rice presented to the priests at the end of the sacrifice.

-प्रज्ञ a. one whose prajñā is fully developed.

-ज्ञः N. of Madhava, the founder of a kind of Vaiṣṇava cult.

-बी (वी) जः the citron.

-मानस a. contented.

-मास् m.

1 the sun.

-2 the moon. (-f.) the day of full moon.

-मासः 1 the moon.

-2 a monthly sacrifice performed on the day of full moon; (comprising the आग्नेय, अग्नीषोमीय and उपांशुयाज sacrifices); कानि पुनर्दर्शपूर्णमासशब्दकानि । येषां वचने पौर्णमासीशब्दो$मावास्य- शब्दो वा आग्नेयादीनि तानि ॥ ŚB. on MS.4.4.34.

-मासी the day of full moon.

-रथः a complete warrior.

-वपुस् a. full (the moon).

-होमः = पूर्णाहुतिः q. v.